LET OP GLAS!
Een dubbeltentoonstelling in de STUDIEZAAL en DAS Forum
15-02 t/m 20-08-2023

Draiflessen Collection
Georgstraße 18 | 49497 Mettingen
info@draiflessen.com | www.draiflessen.com

Voor het eerst presenteert de Draiflessen Collection een dubbeltentoonstelling die gewijd is aan twee aspecten van dezelfde kunstvorm door de eeuwen heen: de verschillende facetten van het materiaal glas voor de vervaardiging van ramen en de fragiele en fascinerende glasschilderingen op autonome glaspanelen. De tentoonstelling combineert oude en nieuwere vormen van het schilderen op glas: In de studiezaal worden 15de- en 16de-eeuwse autonome glaspanelen uit de Liberna Collection gepresenteerd en in DAS Forum, het platform voor de oriëntatie op en uitwisseling over onze eigen archief- en collectiebestanden, glas-in-loodramen uit 1939. Deze zijn pas onlangs in de collectie opgenomen en werden gemaakt door de bekende Roermondse glasschilder en kunstenaar Joep Nicolas voor het C&A-gebouw in Utrecht.

De autonome glaspanelen uit de 15de en 16de eeuw
De kabinettentoonstelling in de studiezaal richt zich op het spel met licht en het intense lichteffect van schilderingen in zilvergeel en grisaille op autonome glaspanelen – een in de periode van de laatgotiek en renaissance vooral in Duitsland, Zwitserland en de Nederlanden florerende kunstvorm. Voor het eerst zijn de 18 autonome glaspanelen uit de Liberna Collection te zien.
 Terwijl de vaak metershoge kerkramen een vast onderdeel van openbare kerkruimtes waren en zijn, sierden deze kleinere ronde, rechthoekige of vierpasvormige autonome glaspanelen eerder seculiere privéruimtes. Populaire motieven voor deze panelen waren moraliserende allegorieën, exempels, die de mensen moesten aansporen tot een beter, deugdzamer leven, en religieuze thema’s. Maar het is vooral het doorschijnende materiaal, dat er in verschillend licht steeds anders uitziet, dat tot op de dag van vandaag fascineert en de afgebeelde figuren en verhalen tot leven wekt.

De glas-in-loodramen van Joep Nicolas
In 1939 ontwierp de Roermondse glasschilder en kunstenaar Joep Nicolas in totaal tien glas-in-loodramen voor de nieuwbouw van C&A Utrecht. Na de sluiting van het filiaal werden de rijk beschilderde vensters verwijderd en gerestaureerd. In 2019 vonden ze hun weg naar de Draiflessen Collection. Het spannende aan deze ramen is onder meer hun ontstaan in een turbulente periode, wat aan de hand van speciaal geselecteerde documenten te volgen is. Kort na de voltooiing ervan verkocht Joep Nicolas zijn glazeniersbedrijf en emigreerde hij naar New York. Een aanvulling op de tentoongestelde glas-in-loodramen vormen de voorbereidende tekeningen afkomstig uit het Gemeentearchief Roermond, die laten zien hoe dergelijke glas-in-loodschilderingen stap voor stap tot stand komen.

Net als de tentoongestelde autonome glaspanelen in de studiezaal Liberna zijn de grote glas-in-loodramen van Joep Nicolas onderdeel van een wereldlijke architectuur met religieuze en allegorische motieven. Ook qua schildertechniek vertonen de autonome glaspanelen en de glas-in-loodramen op het eerste gezicht overeenkomsten, hoewel er meerdere eeuwen tussen zitten. Deze presentatie behandelt voor het eerst de iconografische en technische aspecten van de vensters en hun ontstaansgeschiedenis.

De kunst van het gebrandschilderde glas
De tentoonstelling laat zien dat de kunst van het gebrandschilderde glas eeuwen teruggaat en een rijke traditie kent. De inleidende zaal van de dubbeltentoonstelling is gewijd aan de techniek van de glasproductie en -schilderkunst. De toepassing van de schildering in zilvergeel en grisaille op glas is nauwelijks veranderd en vormt derhalve een brug tussen de autonome glaspanelen uit de laatgotiek en de renaissance en de glas-in-loodramen van Joep Nicolas uit de 20ste eeuw.

Wat ook niet veranderd is in de lange traditie van het werken met glas, is de rol van andere kunstvormen bij het arbeidsproces, met name de tekening. Deze speelde, net als de prent, een bepalende rol bij de vervaardiging van de gedecoreerde glaspanelen. Rond 1500 ontstond zo een fascinerende samenwerking tussen glasschilders en schilders. De eersten zorgden ervoor dat het motief op het glas werd overgebracht, terwijl de laatsten de ontwerpen realiseerden. Ook dit wordt in de tentoonstelling – en in de begeleidende catalogus – zichtbaar door de presentatie van ontwerptekeningen en prenten. De kunstwerken op papier in de studiezaal zijn grotendeels ontwerpen die niet meer direct met één autonoom glaspaneel in verband kunnen worden gebracht, omdat een van beide de tand des tijds vaak niet heeft doorstaan. De illustratieve selectie van schetsen en voorbereidende tekeningen van Joep Nicolas in DAS Forum maakt het wel mogelijk beide kunstgenres en de stap (en de verschillen) van ontwerp naar uitvoering rechtstreeks met elkaar te vergelijken.

Bij de tentoonstelling verschijnt een drietalige publicatie.