Demonisering van religieuze tegenstanders

De duivel komt in de kunst in allerlei gedaantes voor. Maar wat gebeurde er als kunstenaars het uiterlijk van echt bestaande personen gebruikten om de duivel af te beelden?

Dan werd de afbeelding van de duivel een politiek instrument. De 16de eeuw kenmerkte zich door een machtsstrijd tussen de katholieke kerk en het protestantisme. In die tijd maakten beide partijen gebruik van dit middel. De tegenstanders bespotten elkaar door de ander te vergelijken met de duivel – ze demoniseerden elkaar letterlijk.

Zo zien we de paus in die tijd afgebeeld als iemand die zijn hoge ambt te danken zou hebben aan de duivel en Maarten Luther als een trouwe metgezel van de vorst van de hel. Maar over één ding waren beide partijen het eens: het demoniseren van het jodendom.

Zeer kwetsend zijn de voorstellingen van de zogenaamde Judensau, de joodse zeug. In zulke afbeeldingen zien we joden bij een zeug, die voor het Jodendom onrein is. Ze worden door haar gezoogd of drinken haar urine. Het varken staat hier symbool voor de duivel.

Een vlugschrift in onze tentoonstelling toont de duivel bovendien met de zogenaamde ‘Gele vlek’ op zijn kleding, een stigmatiserend herkenningsteken voor joden. Op die manier wordt de duivel zelf als joods voorgesteld.